لایه برداری شیمیایی (اسیدی) از قدیمی ترین روشهای پاکسازی پوست در دنیا به شمار می‌رود که از دیرباز در مصر، یونان و روم برای داشتن پوستی زیبا و سالم استفاده می‌شده است.در این روش‌ها از محلولی با یک پایه اسیدی برای جداسازی لایه خارجی و آسیب دیده‌ی پوست استفاده میشود. به این ترتیب، در حقیقت یک سوختگی شیمیایی خفیف و کنترل شده در پوست بوجود می آید و سلولهای مرده پس از جدا شدن، جای خود را به سلولهای سالم و جوان می‌دهند. این محلول‌ها همچنین تحریک لایه‌های زیرین را برای تولید کلاژن و الاستین پوست تحریک می‌کنند. این دو عامل در طراوت و جوانی پوست نقش اساسی ایفا می‌کنند. انواع لایه بردارهای شیمیایی عبارتند از:
لایه بردارهای سطحی
این فرآورده‌ها برای از بین بردن آثار اولیه‌ی آفتاب در پوست، چین‌های ظریف پوستی و تغییر رنگ‌های خفیف کاربرد دارند. ترکیبات اصلی آنها معمولا از دسته‌ی هیدروکسی اسیدها (آلفا هیدروکسی اسید و بتا هیدروکسی اسید) با غلظت های 20 تا 70 درصد، و یا سایر مواد لایه‌بردار می باشد. برای استفاده از لایه بردارهای شیمیایی سطحی، حضور در کلینیک الزامی است و باید توسط فرد متخصص انجام شود. هرچند که انواع ملایم تر این لایه بردارها با غلظت های پایین تر برای استفاده عموم وجود دارند. همچنین برای کسب نتیجه مطلوب، لازم است که این فرآیند 4 تا 5 بار در طول 2 تا 4 هفته و پس از آن سالی 4 بار تکرار شود.
آلفا هیدروکسی اسیدها (AHA) از میوه‌ها، نیشکر، شیر ترش و دیگر منابع طبیعی استخراج میشوند و شامل گلیکولیک‌اسید، لاکتیک اسید، مالیک اسید، سیتریک اسید و تارتاریک اسید هستند. بتا هیدروکسی اسیدها (BHA) اسیدهای ارگانیک هستند که تفاوت جزئی ساختاری با نوع آلفا هیدروکسی اسیدها دارند و در جوان سازی پوست تاثیر مهمی دارند زیرا می‌توانند پوست‌های چرب را پوسته پوسته کرده بدون ایجاد التهاب به عمق پوست نفوذ کنند. معروفترین بتا هیدروکسی اسید، اسید سالی سیلیک است که در درمان آکنه کاربرد زیادی دارد.
استفاده از لایه بردارهای شیمیایی ملایم موجب قرمزی پوست و پوسته ریزی به مدت چند روز میشود. با این حال این مزیت را دارد که پس از استفاده نیاز به طی دوره استراحت در منزل ندارد و فرد می تواند بلافاصله فعالیت‌های روزانه‌ی خود را از سر گیرد؛ هرچند که فرد باید دائما پوست خود را از آفتاب محافظت کند. این نوع لایه برداری در تمام انواع پوست (بر اساس تقسیم بندی فیتز-پاتریک ) قابل انجام است، با این حال باید برای پوست های نوع IV تا VI مراقبت بیشتری نمود
لایه بردارهای با قدرت نفوذ متوسط
در لایه برداری شیمیایی با قدرت نفوذ متوسط، از تری کلرو استواستیک (TCA) با غلظت های متوسط، استفاده میشود. سایر فرآورده ها (مثل محلول جسنر و غیره) می‌توانند همراه TCA استفاده شوند. این مواد نسبت به لایه‌بردارهای سطحی با عمق بیشتری درون پوست نفوذ می‌کنند و در درمان ضایعاتی مانند اسکار آکنه، خطوط پوستی، تغییرات رنگ پوست و تغییرات پوست بر اثر آفتاب کاربرد دارند. به این علت که این نوع لایه بردارها به طور متوسط در عمق پوست نفوذ می‌کند، بهتر است فقط در پوست سایر قسمت های بدن بجز صورت به کار رود.
در این نوع لایه برداری پوسته ریزی و جدا شدن لایه‌ی آسیب دیده 3 تا 7 روز طول می کشد. قرمزی و التهاب پوست ممکن است تا 2 ماه طول بکشد، هرچند که به طور معمول بعد از یک تا دو هفته پوست نسبتاً به حالت طبیعی خود بازگردد و از آن به بعد با استفاده لوازم آرایشی التهاب باقی مانده را می‌پوشانند.با استفاده از لایه برداری با فرآورده های با قدرت متوسط، فرد به ندرت احساس درد و ناراحتی شدید می‌کند عوارض به وجود آمده نیز با روشهای معمولی قابل کنترل هستند.
لایه بردارهای شیمیایی عمیق
این فرآورده‌ها قوی‌ترین لایه بردارهای پوست را شامل میشوند که برای درمان چین های خشن پوستی، آثار عمیق ناشی از افزایش سن و آفتاب، اسکار پوستی و ضایعات رشد یافته‌ی پیش سرطانی استفاده می شوند.در این محلول‌ها از ترکیبات فنل استفاده می شود. ترکیبات فنلی لایه بردارهای بسیار قوی هستند که یک بار استفاده از آنها برای دست یافتن به نتیجه‌ی مورد نظر در یک سال کافیست. یک بار لایه برداری شیمیایی عمیق ممکن است 60 تا 90 دقیقه طول بکشد که طی این مدت، روی هر قسمت از صورت به مدت 15 دقیقه از محلول استفاده میشود.
ه طور معمول، به علت دردناک بودن این روش، ابتدا بی حسی موضعی انجام شده و وضعیت قلب بیمار نیز کنترل میشود که در صورت ایجاد آریتمی لایه برداری متوقف میشود. پس از لایه برداری به فرد توصیه می شود تا 2 هفته از شرکت در فعالیت های روزانه خودداری کند، هرچند که قرمزی پوست ممکن است تا 3 ماه باقی بماند.
لایه بردارهای قوی حاوی فنل به سبب اختلاف رنگی که در پوست منطقه‌ی درمان شده و پوست سالم به وجود می آورند، برای پوست‌های تیره مناسب نیستند و تنها برای پوست های نوع I و II استفاده میشوند. گذشته از این، افرادی با سابقه مشکلات قلبی هم کاندید مناسبی برای این نوع لایه برداری نیستند. به علت نفوذ زیاد این لایه بردارها، در پوست فقط برای پوست صورت از آنها استفاده میشود.
عوارض جانبی و محدودیت ها
عوارض عمومی تمام لایه بردارهای شیمیایی شامل سوزش و تحریک پوست، قرمزی، التهاب و پوسته ریزی است که ممکن است تا یک سال هم ادامه یابد. در کنار آن عوارض جدی تر ولی با شیوع کمتر نیز دیده می شود. هر چه عمق لایه برداری شیمیایی بیشتر باشد، احتمال بروز این عوارض نیز بیشتر است. از میان این عوارض میتوان موارد زیر را نام برد:
- باقی گذاشتن اسکار دائم
- عفونت
- تغییر دائم در توناژ پوست
- التهاب طولانی مدت
- فعال شدن ویروس تبخال
- هیپوپیگمانتاسیون یا هیپرپیگمانتاسیون دائم
- بزرگ شدن دائمی منافذ پوست (بخصوص در لایه برداری شیمیایی عمیق)
استفاده از لایه بردارهای عمیق، عوارضی مانند بیهوشی و نیاز به بستری شدن نیز ممکن است به همراه داشته باشد. این در حالی است که این فرآورده‌ها تاثیرات محدودی روی مشکلات پوستی دارند یعنی در مورد افتادگی پوست یا اسکارهای عمیق موثر نیستند، و افرادی با پوست های تیره یا پوست های حساس نمی توانند از آنها سود ببرند.